ŞİMŞİR YANIKLIĞI VE ETNOBOTANİK ZENGİNLİĞİ

Kışları parlak yeşil yapraklarını dökmeyen, genelde çalımsı formda şimşir ağaç ve fidanlarına neler oluyor?
Yeşil yapraklar yanık kahve rengine dönüşerek dökülüyor, betonları, toprakları kapatan yeşil şimşir örtülerin yüklendiği peyzaj estetiği rollerine nazar mı değdi?
Şimşirleri etkileyen bir kaç mantardan en zararlısı olanının adı ise ; şimşir yanıklığı (Cylindrolaclodium buxicola ).
Ülkemize Avrupa’dan 2008 yılında girmiş. Avrupa’da bahçe ve fidanlıklarda süs bitkisi olarak yetiştirilen şimşirlerde kendini göstermiş. Türkiye’de ise, özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Trabzon, Rize, Artvin’deki doğal şimşir ormanlarında tesbit edilmiş,2014 yılında Düzce-Samandere’den sorun iletilmiş.
Basında da dile getirildiği üzere, hastalıklı yapraklarını döken ağaçlar gelecek yıl tekrar yaprak çıkarmakta, ancak üst üste bir kaç yıl ağaç yapraklarının dökülmesi sonucunda ağaçlar kurumaktadır. Yalnızca bir yıl yaprağını dökmüş şimşirler ise yaşamını sürdürmektedir.
Üyesi olduğum Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği 2012 yılında; hem hakkında çok az araştırma olan doğal şimşirleri tanıtmak, hem de hastalık ve korunma yöntemlerini saptamak üzere bir proje başlatmıştır.2013 yılında çalışma bir kitapla sonuçlandırılmıştır (Şimşirlerin Başına Gelenler ,2013).
Düzce Üniversitesi Orman.Fak.Öğretim üyesi sayın Doç.Dr.Necmi Aksoy; 1998 yılında Rize-Çamlıhemşin Meydan Köyü yakınlarında bulunan yaşlı şimşir ağacını, Türkiye’de günümüze değin saptanabilmiş en büyük boyutlu ve yaşlı anıt şimşir olarak tanımlamıştır (Göğüs çapı 63 cm.,boyu 8 metre,tahmini yaş 300 ).
Dernek, şimşirlerin korunması için yararlandığı uzman patolojistler Doç.Dr. Tuğba Doğmuş, Eşi ve ark. larından arazide ve laboratuar tesbitlerin sonra hazırladıkları raporu yetkililere iletmişlerdir. Raporda; Trabzon, Rize, Artvin ‘de görülen hastalık etmeninin, uygun alanlarda ,ya da fidanlıklarda fungusitler (etkin fungusitler ,thiofanate-methyl,thiram,captan ve bazı triozoller’ dir)l ile muamele edilerek önlenmesi mümkün olabilecektir.
Hastalığın ülkemiz içinde yayılmasının önlenmesinde, gerekirse belirli bir süre doğal ormanlarında şimşir sürgünlerinin toplanmasının durdurulması ya da kontrol altında tutulması gerektiği vurgulanmıştır.
YÜKÜM ŞİMŞİR KAŞIKTIR…
Askerlik yapan her Türk gencinin sabah eğitimlerine koşarak gidip gelirken coşkuyla söylediği “yaylalar, yaylalar” türküsünün ilk dörtlük nağmeleri, şimşir kaşığı da dahil etmiş, bir nevi vatan borcunun kutsallığını ifade eden, moral ve kahramanlık yüklemesidir.
Peki ya başlıkta yer alan “etnobotanik” neyin nesi?
ETNOBOTANİK: İnsanların bitkilerle çok yönlü ilişkisini araştıran disiplinler arası bilim dalı.
Çiçekçilikte süsleme amaçları ile yararlanılan şimşir ağaçları ,çok eski dönemlerde askerin giydiği kıyafette şimşir düğme,kaşık,tabak,tarak,havan,tavla pulu,ağızlık,mekik ,kızak vd. gibi çeşitli ürünlerin işlenip üretilmesini sağlamaktadır.
Müzik aleti olarak tulumun nav denilen ahşap kısımları ile ağızlık kısmında şimşir odunu tercih edilir. En önemli kullanım alanlarından biri de flüttür. Flütün yapımı M.Ö.2000 yıllarına dayanır ve Hititçe flütün ismi şimşirden gelen” şimşalu’yla benzerliktedir.
Değerli turizmci ve biyolog Hasan Torlak’ın “Kültürel Sürekliliği Taşıyan Ağaç:ŞİMŞİR” makalesinde şimşirin etnobotanik özellikleri çok geniş anlamda tanıtılmıştır.
Anadolu kültüründe şimşir ile ilk bilgileri M.Ö.2000 yıl öncesinde Hitit tabletlerinde görülmektedir.Hititlerin “şimşalu “ dedikleri şimşir ormanlarında AHTAHŞUM bayramı kutlanır (Nevruz’a benzer baharın ilk aylarında 38 gün süren ve Güneş Tanrısı Arinna adına bilinen AHTAHŞUM(Çiğdem) bayramında şimşir ağacı ile ilgili ayinler yapılırdı (Ertem,H.2013).
Günümüzde, Gürcistan’da 28 nisanda “ dzoba” denen bir şimşir bayramı kutlanmaktadır. Bu bayramda arkadaşlar ve akrabalar birbirlerine şimşir dalları hediye etmektedirler.Şimşir dalları mezarlıklara götürülerek mezarın üzerine serilmektedir (Torlak,H.2013).
Bulgar kültüründe kan kardeş olmak isteyenler; şimşir dallarından buket yaparak birbirlerine verirler,sonra kollarını kanatarak yalarlar (Balcı,Ö.2013).
Trakya’da(Kırklareli) düğünlerde kızın sağdıcının şimşirden hazırlamış olduğu”ahret çiçeği” alınmaya gidilir.Bu uygulama ile Bulgar kültüründeki kan kardeş uygulaması, şimşirin –sıkı dostlukların sembolü-olduğunu göstermektedir.
Anavatanı Türkiye ve Akdeniz Kıyıları olan şimşirin yaprakları zehirlidir.Şimşir yaprakları ile köklerinde rezin,uçucu yağ,zamk ve buksin grubu alkoloidler bulunur.Esasen şimşirin alternatif tıpda kullanılması son derece tehlikelidir.Örneğin 750 gram şimşir yaprağı yiyen atların öldüğü görülmüştür.
KEL BAŞA ŞİMŞİR TARAK
“Kel başa şimşir tarak” atasözünün açıklaması; günümüz Anadolu’sunda gereksiz ve anlamsız işler yapıldığında kullanılır. Ancak Anadolu Halk Tıbbında (Etnobotanikte), şimşir ağacının haşlanarak elde edilen suyunun (dekoksiyon), kellerin saçının çıkmasında kullanılması ,bu ağaca tarak yapılmasında öncelik tanınmasına yol açmış olmalıdır.
Sayın Torlak’ın sözleriyle;” her daim parlak şimşir yaprakları gibi güleç, sarı çiçekleri gibi de aydınlık bir yaşamınız olsun ! “ diyerek esenlikler dilerim.

# YAZARIN DİĞER YAZILARI

Yazar Suat Tosun - Mesaj Gönder


göndermek için kutuyu işaretleyin

Yorum yazarak Bolu Gündem Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Bolu Gündem hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Bolu Gündem editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Bolu Gündem değil haberi geçen ajanstır.


REALTY WORLD'DEN ÖRENCİKTE SATILIK YATIRIM FIRSATI

REALTY WORLD EMLAK DÜNYASININ GÜVENİLİR MARKASI ÖRENCİKTE YOL KENARI 2 KAT İMARLI 30 METRE YOLA CEPHELİ ELEKTRİK-SU-YOL-TÜM ALTYAPI HAZIR YERLEŞİK ALA...

REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

KASAPLAR'DASATILIK 4 KAT İMARLI ARSA.DEĞERLİ YATIRIM

REALTY WORLD EMLAK DÜNYASININ GÜVENİLİR MARKASI KASAPLAR BÖLGESİNDE 4 KAT İMARLI VİLLA İÇİN UYGUN ÇOK KULLANIŞLI 409 METREKARE KUPON ARSA DETAYL...

REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

RW DEN KİRALIK DAİRE

REALTY WORLD EMLAK DÜNYASININ GÜVENİLİR MARKASI * BHAÇELİ EVLER MAHHALLESİN'DE * MERKEZİ KONUMDA *EN İŞLEK CADDEYE 5 DK. MESAFEDE * 3 ADET BALKON, MUT...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

Yolu Var. TURİZM Bölgesinde Yatırım Fırsatı. Realty World'ten

Emlak Dünyasının Güvenilir Markası Realty World İlyas Özçelik Gayrimenkul'den Kındıra'da Kış turizminin önde gelen kayak merkezlerinden Kartalkaya yol...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

BOLU'nun en iyi sitesinde daire sahibi olun! Realty World'ten.

Dairelerimiz anahtar teslimdir. Kombisi ve ankastresi takılı. Cam balkonu kapalıdır. Temizliği yapılıp teslim edilecektir. Dairelerimizde Ebeveyn BANY...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

ALPAĞUT MAH. 3 KATLI BİNA 3 CEPHELİ SATILIK 3+1 DAİRE

REALTY WORLD EMLAK DÜNYASININ GÜVENİLİR MARKASI * HUZURLU VE GÜVENLİ BÖLGEDE ; ALPAĞUT MAHALLESİNDE , * ETRAFINDA MÜSTAKİL EVLER ; 3 KATLI BİNA MÜSTAK...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

MERKEZ DURAKLI YANINDA GENİŞ 3+1 VE KİLER ODASI

AKTAŞ MAH.'DE BATI & KUZEY CEPHE 155 M² BRÜT 140 M² NET 3+1 KİLER ODASI BALKONLU MERKEZ DURAKLARINA YAKIN KİLERLİ KULLANIŞLI MERKEZİ KONUMDA Okul,...

0(374) 222 14 14

GEREDE KABİLLERDE SATILIK 2 katlı Bahçeli Müstakil Ev

REALTY WORLD EMLAK DÜNYASININ GÜVENİLİR MARKASI​ * GEREDE / KABİLLER MAHALLESİ * DOĞU / GÜNEY/ BATI CEPHE *334 +90 M² ARSA PAYLI * GENİŞ BALKON * 2 KA...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

BORAZANLARDA TERASLI DUBLEKS 3+1

BORAZANLAR MAHALLESİNDE 50.YIL ORTAOKULUNA YAKIN KONUMDA EBEVEYN BANYO TERASLI 3+1 120M2 GÜNEY DOĞU CEPHE ASANSÖR BULUNMAMAKTADIR ZEMİN KAT ÜSTÜ 3 KAT...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL

İşinizi Zirveye Taşıyın: Belediye Meydanın'da Modern Ofis

REALTY WORLD EMLAK DÜNYASININ GÜVENİLİR MARKASI YENİ BELEDİYE DÜKKANLARINDA MİGROS'UN VE KÖFTECİ YUSUF UN ÜSTÜ 5.KAT BÜTÜN BELEDİYE MEYDANINA HAKİM KÜ...

0(374) 222 14 14 REALTY WORLD ILYAS ÖZÇELİK GAYRİMENKUL