Gübresiz Veya Az Gübreli Tarım İçin Ümit Verici Araştırmalar

AZOT dallandırır, FOSFAT döllendirir, POTAS ballandırır.  ( Tarım Atasözlerinden)

 Gübresiz tarımı düşünebilmek için , bundan 460 milyon  öncesine gidiyoruz.Ve ilk bitkilerin  göl ve nehirleri  terk edip karalara keşfe çıktığını anlıyoruz.

Tabii ki ilksel bitkiler, bu yeni ortamda ,sudaki yaşam tarzlarından geçişte  akıl almaz zorluklar yaşadılar. Genetik dirençleri  onları  bu günlere  taşıdı.

Görüldü ki, bitkilerin yaşamı için 17 besine  ihtiyaç duyulduğu , azot ,fosfat  ve potasyum (N,P,K) bunların en önemlilerinden. Birinin sınırlı miktarda  tedarikin de bitkide  gelişim engellenmekte.

Atalarımızın üretimi geliştirmek için insan  dışkısından  başlayarak ,besin açısından zengin  kuş gübresiyle  kaplı  topraklar için  onlarca  yıl savaşlara bile  girdiklerinden bahsedilir. Şimdilerde solucan gübresi  arananlardan.

Son yüzyıllarda artan nüfusun gıda ihtiyacını karşılayabilmek  amacıyle, birim alandan  daha fazla ürün alabilmek  için  tarıma giren yapan yapay unsurlar (başta gübre, pestisit ,hormon vb.) çevresel sorunlar yaratan ve doğal yapıyı bozan  bir sektör  haline gelmiştir.

Yapılan araştırmalara göre, elde edilecek ürün miktarına tarımsal girdilerden gübrenin etkisi % 58, sulamanın etkisi % 20-25 , tohumluk ve tarımsal mücadele ilaçlarının etkisi % 17-22' lik bir paya sahiptir.

FAO (Gıda ve Tarım Örgütü)  göre ; dünya gübre  tüketimi  son 10 yılda ortalama % 6 oranında artmıştır.Bu günkü toplam tüketim  ise 140 milyon tondur.

Gübrelerin çevresel  etkilerine gelince,azotlu gübrelerden amonyum azotu  toprakta adsorbsiyonla  tutulmasına karşın  nitrat azotu  tutulmaz.Bu nedenle  de toprağın sızıntı suları tarafından  toprağın derin tabakalarına ve taban sularına kadar taşınarak suların niteliğini   bozar.Buna " suların  ötrofikasyonu "denmektedir.Sulardaki yoğunluğu belli miktarı aşan  nitrat iyonları  ,canlıların  sıhhat ve sağlığı üzerinde  önemli derecede zararlar oluşturur.Ayrıca amonyum azotuda nitrifkasyon  olayı ile nitrat azotuna dönüşebilmektedir.Nitrat azotuda toprak mikroorganizmaları tarafından azot dublent ve azot monoksit  bileşikleri  serbest elementer azot haline dönüştürülmektedir. Bunlar kolayca atmosfere karışabilmektedir.Böylece zararlı ultraviyole ışınlarının kalkan görevini  gören  ozon  tabakasının tahrip edilmesine yol açmaktadır.

İngiltere Cambrige Üni. bitki bilimi araştırmacılarından  G.Oldroyd'a göre :"İnsanların yönlendirdiği  tarım sektöründeki bu uygulamalar  gıda üretimini artırmış olabilir  ama aynı zamanda  mahsulleri  tembelleştirdi. Oysa bitkilerin bir zamanlar hayatta  kalabilmek için ustaca evrimsel çözümler benimsedikleri görülmekte . Evrimleşmelerinin bir yolu, bu ilk  bitkilerin topraktan besin maddelerine erişmesine yardımcı olmak için ilkel kökler gibi davranan toprak  mantarları ( arbüsküler  mikoriza ) simbiyotik (ortaklaşa yarar sağlama) bir bağlantı  kurmaktan geçiyordu. Bu simbiyotik  mantar ilişkisi , yaklaşık 300 milyon yıl devam etti. Daha sonraları yaklaşık 100 milyon önce, bazı bitkiler (FasuLye,bezelye,mercimek gibi baklagiller ailesi) topraktaki bakterilerle  bir ilişki geliştirdi. Rizobia denilen bakteriler baklagillerin köklerini enjekte  ediyor  ve havadaki nitrojeni (havanın % 78 'i nitrojen gazı içeriyor) bitkinin erişebileceği  bir maddeye  parçalamak  için  bir enzim  kullanabilmektedir. Yabani bitkiler  bu önemli besinleri elde etmek için  hala bu ilkel ilişkileri kullanıyor.

Araştırmacılara göre,bitkilerin  bu özellikleri,dünyamızın  gıda üretim  sistemlerinde çoğunlukla atıl (uykuda) durumda veya yeterince kullanılmamaktadır. Bu toprak mikroorganizmalarıyla bitkilerin etkileşimleri üzerine  çalışmalar hız kazanmıştır.

İYİ HABER şu ki,  bitki bilimciler ; " Tahıllar, baklagillerin 100 milyon yıl önce kısmen uyguladığı benzersiz “nitrojen sabitleme” özelliğini gözden kaçırmışlardır. Mahsüllerimizin faydalı mantarlarla ve bakterilerle  daha verimli  etkileşime  girmesine olanak sağlanabilir.Ancak bu kolay olmayacak.Nitrojeni sabitleme  yeteneğinin tahıllara aktarılmasında yararlı bakterileri tanıma  işlevinin geliştirilmesi de  dahil olmak üzere bir çok karmaşık  süreç  vardır" demektedirler.

Gelecekte ,büyük miktarlarda kimyasal gübre kullanmadan ürün yetiştirmek  mümkün olabilecektir.Bu sadece düşük gelirli ülkelerde gübreye erişimi olmayan küçük çiftçilerin kaderini değiştirmekle kalmayacaktır.Aynı zamanda tarımın kirliliğini ve sera gazı emisyonlarını oranını da  azaltacaktır.

Beri yandan, İngiliz araştırmacılardan Chloe Maclaren ve ekibi, gübre girdilerini azaltmak amaçlı,Avrupa ve Afrika’da 30 adet uzun süreli tarla denemeleri tesis etmişlerdir. Bu denemelerde mahsül büyümesinin başka ekolojik yollarla desteklenmesi akla getiriliyor. Sonuç olarak ,ekolojik uygulamaların tarım sistemine eklendiğinde ( rotasyon, yer örtüsü türleri, organik gübre  ve kompost , mahsul atıklarını bırakma) genellikle  verimi artırdığı görülmüştür. Mahsül çeşitlendirmesi ve verimli mahsüller genellikle sisteme baklagillerin eklenmesini içerir.Ekolojik uygulamaların sağladığı besin maddelerini  tamamlamak için ise, küçük miktarlarda gübre kullanılarak başarılı olabilinir.

Bu denemelerin önemli bir sonucu da ; çevresel etkileri en aza indirirken ,küresel gıda güvenliğini artırmak için gübreyi daha adil bir şekilde  dağıtmanın bir yolu olabilecektir.

KAYNAKLAR :NesrinA.Yıldız 2022:Tarımsal faaliyetlerin çevre kirliliği üzerine etkileri,Atatürk Üni.

<![if !supportLists]>G.   <![endif]>Oldroyd ,2023:How  dormant plant traits coold be reawokened  unlock  fertiliser-free farming .The.conver.

Chloe Maclaren 2022 :  Farming fertiliser. TheConversation..